Nadmetanje Sjedinjenih Američkih Država i Kine u Latinskoj Americi posljednjih godina iz glavnih tokova polahko potiskuje ostale igrače. Evropska unija želi ponovo da se nametne u tom svijeta nudeći osnaživanje bilateralnih veza država, jačanje regionalne saradnje i ekonomske veze kao zajednički interes, što je drugačiji pristup od onoga koji praktikuju SAD i Kina.
Pritisnuta brojnim problemima Evropska unija već nekoliko godina odnose sa Latinskom Amerikom drži daleko od liste prioriteta, iako samo desetak godina unazad to nije bio slučaj. Zvanični Brisel je u tom periodu pregovarao o različitim modalitetima prisustva na kontinentu, a Latinska Amerika, tada predvođena uglavnom ljevičarima, gledala je sa velikim optimizmom ka Evropi. Integracija čitavog kontinenta bila je važna stavka ljevičarskih vlada Brazila, Venecuele i Argentine, a iskustvo i primjer EU bilo im je dragocjeno. Međutim, promjene nekoliko vlada u državama Latinske Amerike i EU to približavanje je zaustavilo. Konačan razlog zahlađenja odnosa bio je odnos EU prema Venecueli, pridružujući se američkom pritisku na Nicolasa Madura te prekid pregovora o ratifikaciji trgovinskog sporazuma između EU i Mercosura (Brazil, Argentina, Paragvaj i Urugvaj), nakon protivljenja Francuske, Nizozemske, Austrije, Irske i Belgije. Od toga događaja iz 2019. godine odnosi EU i Latinske Amerike su dobili drugačije obrise.
EU je odlučila da to promijeni, a njen trenutni visoki predstavnik za vanjsku politiku i sigurnost Josep Borrell sigurno je neko ko odlično poznaje Latinsku Ameriku. Bivši ministar vanjskih poslova Španije i dugogodišnji funkcioner u Briselu to poznavanje je pokazao i svojom prvom posjetom Latinskoj Americi u svojstvu visokog predstavnika EU. Naime, Borrell će na svom putovanju po Latinskoj Americi posjetiti Peru i Brazil, što je jasan pokazatelj razumjevanja podjeljenog kontinenta na ljevičare i desničare. Ovakav pristup EU daje važnu prednost nad SAD i Kinom koje podržavaju suprostavljenje strane u Latinskoj Americi. Kao neko ko dolazi iz Španije, države koja stoljećima utječe na političke, ekonomske i kulturne tokove u tom dijelu svijeta, Borrell zna da pocijepanost kontinenta znači daljnje ukopavanje Kine i SAD u određenim državama.
Priprema terena
Borellova posjeta sigurno je temeljito isplanirana, čak i dalje od onoga što normalne prilike nalažu. Naime, posljednjih godina u Venecueli je aktivan Jose Luis Zapatero, bivši španski premijer i Borrellov partijski drug iz redova španskih socijalista. Čak i dok je Donald Trump bio u Bijeloj kući Zapatero je zagovarao dijalog Madura i opozicije, odnosno Venecuele i Zapada. Izbore u Venecueli na kojima najveći dio opozicije nije učestvovao Zapatero je ocijenio kao regularne. Sankcije koje su SAD uvele Maduru spriječavaju Brisel da Karakas uzmu kao polaznu tačku svojih diplomatskih planova, ali je jasno da mnoge stvari na kontinentu zavise od Venecuele i Kube gdje su SAD i Kina ušle u obračun upotrebom moderne internet tehnologije s ciljem „informisanja“ stanovništva. Zbog toga je Peru bila prva stanica Borrellovog putovanja, budući da tom zemljom sada upravlja neobični seoski učitelj i ljevičar Pedro Castillo.
Sa druge strane, posjeta Brazilu nije nikakvo iznenađenje budući da se radi o najvećoj i najsnažnijoj zemlji Latinske Amerike, čiji je vođa Jair Bolsonaro oslonac desničara na kontinentu, iako se mnogi ograđuju od njegovih kontraverznih politika. „Stavljanje Latinske Amerike na radar Europe“, kako je to formulisao Borrell, nije moguće bez učešća Brazila bez obzira ko vodi ovu veliku državu.
Evropski interes je razvijanje dobrih odnosa sa što većim brojem zemalja i organizacija u ovome dijelu svijeta, a primarni alat za političko pozicioniranje trebala bi da bude trgovina i investicije što je potvrdio i Borrell u jednoj od svojih objava na društvenim mrežama. Naime, svojim snažnim ekonomskim prisustvom EU može osigurati dobre početne pozicije i na taj način pokušati ograničiti kineski ekonomski uticaj. Ekonomski upliv EU na kontinet sigurno će podržati Washington koji u budućnosti, ako se ovaj trend nastavi, neće moći parirati kineskom prisustvu u ekonomiji Latinske Amerike. Prvi korak ka novom ekonomskom pozicioniranju EU u Latinskoj Americi je spomenuta ratifikacija sporazuma sa Mercosurom, što će sigurno biti Borrellov prioritet. Svako odugovlačenje tog procesa ojačava kineske pozicije.
Saradnja i sa rivalima
Borrellova posjeta Latinskoj Americi odjeknula je u tamošnjim medijima. Pored analiza onoga šta EU može donijeti Latinskoj Americi, mnogi su skloni kritikama Brisela zbog Borrellove posjete Peruu, tvrdeći da je tamošnji predsjednik Castillo zaštitnik marksista i ekstremnih ljevičara koji su ranije bili skloni nasilju. Slične argumente bi mogli iznijeti i ljevičari za Borrellovu posjetu Brazilu, budući da je Bolsonaro na udaru kritika da je milione ljudi ugrozio svojom politikom i odnosom prema koronivirusu. Međutim, saradnja sa EU ljevičarima je mnogo važnija nego desničarima i takvih primjedbi sa njihove strane nema. Naime, američke i evropske sankcije pogađaju ljevičarske vlade u Latinskoj Americi, a u mnogo manjoj mjeri desničarske vlade. Interes Castilla, Luisa Arcea, Madura i drugih jeste poboljšanje odnosa sa svim onima koji to žele.
Čini se da je Borrell upravo taj kojeg su ljevičari Latinske Amerike čekali, kada je već jasno da EU nije oduševljena njihovom politikom. Josep Borrell je krajem maja prošle godine govorio da EU ne smije biti talac u odnosima SAD, Rusije i Kine, odnosno da Brisel mora razvijati svoje politike čak i ako to znači pogoršanje odnosa sa nekim od pobrojanih geopolitičkih divova. U tom govoru naglasio je da u budućnosti EU treba da gleda svoj finansijski interes, pritisnuta od strane Washingtona i Pekinga. Latinska Amerika je pravo mjesto za takvu politiku. Konflikti koju godinama potresaju Latinsku Ameriku pokazuju da jedino ekonomska saradnja može zasjeniti ideološki sukob ljevice i desnice. Uz prisustvo SAD, Kine i EU ta igra bi mogla biti podignuta na viši nivo.