Inicijativa Pojas i put slavi svoju desetogodišnjicu. Peking je 17. i 18. oktobra ugostio delegacije iz više od 130 država, preko dvadeset šefova država i vlada i predstavnika tridesetak međunarodnih organizacija. Istovremeno, na istoku Evrope i na Bliskom istoku rat prijeti da potkopa pozicije Zapada, dok se SAD i Kina bore za ekonomsku prevlast.
Protekle dvije sedmice gotovo sva pažnja medija sa Zapada je usmjerena na Izrael i Palestinu. Brutalnost tog rata Zapad plaši manje od posljedica ukoliko se rat nastavi i proširi Bliskim istokom.
Kina, kao druga najveća svjetska sila, proteklih dana dočekala je goste iz cijelog svijeta i poručila da je spremna uložiti milijarde dolara za projekte širom svijeta, odnosno da ne odustaje od ideje predsjednika Xi Jinpinga da se svijet uveže po kineskim zamislima.
Brojni problemi koje prate ovaj projekat, ostavljeni su po strani, što znači da se inicijativa nastavlja, iako su krakovi novog „Puta svile“ odsječeni u nekim dijelovima svijeta. Najveću pažnju na Zapadu privukla je posjeta Kini predsjednika Rusije Vladimira Putina, čovjeka sa međunarodne potjernice koji od podizanja optužnice u Hagu rijetko putuje van zemlje.
Njegov dolazak zasjenio je govor predsjednika Xi Jinpinga, iako su dijelovi tog govora direktna poruka Zapadu, kineskim saveznicima i svim onima koji vagaju na koju stranu se svrstati u svijetu koji se mijenja ka multipolarnom poretku.
Xijev svijet bez ideologije
„Mi se ne upuštamo u ideološku konfrontaciju, geopolitičke igre niti političku konfrontaciju“, rekao je Xi na ceremoniji otvaranja. „Protivimo se jednostranim sankcijama i ekonomskoj prinudi“, dodao je lider države kojom upravlja Komunistička partija, a koja želi preoblikovati svijet, čak i s onima koji stoje na suprotnim ideološkim pozicijama.
Iako nije imenovao nikoga, očigledno je da se kineski predsjednik osvrnuo na ponašanje Zapada i poslao poziv svim onima koji se s takvom politikom ne slažu, da se svrstaju u kineski tabor.
Sankcije kao prijetnja svima onima koji se ne povinuju Zapadu, na forumu u Kini tako su osuđenje, a nuđenjem stotina milijardi dolara kredita i investicija predstavljena je alternativa postojećem ekonomskom poretku oblikovanom nakon Drugog svjetskog rata. Dvije kineske banke, rekao je Xi Jinping, spremile su gotovo stotinu milijardi dolara za projekte širom svijeta.
Kineska ekonomija posljednjih godina bilježi značajne teškoće, dok se broj stranih investicija u ključne industrije smanjuje. Ipak, američko obuzdavanje Kine Pekingu ne ostavlja mnogo mogućnosti, odnosno prisiljava je da se bori za naklonost svake države.
Nakon niza odluka Sjedinjenih Američkih Država i Evropske unije kojima se potiskuju kineske kompanije, a što traje od mandata Donalda Trumpa na čelu najveće svjetske sile, Kina pokušava razviti odgovor u svim oblastima. U nekim dijelovima svijeta to joj prilično dobro ide, što se posebno odnosi na Afriku, Latinsku Ameriku, velike dijelove Azije i od skora na Bliski istok.
Trenutni događaji na Bliskom istoku Kini idu u prilog, a svaka daljnja konfrontacija Izraela i okolnih država povećavaju šanse Pekinga i smanjuju uticaj Zapada, posebno u javnosti tamošnjih zemalja. Podrška Tel Avivu od strane Sjedinjenih Država i nekoliko evropskih sila, znači da se nezadovoljni mogu okrenuti Kini. Počekom rata u Pojasu Gaze Washington je tražio od Kine da se uključi u rješavanje sukoba, a Peking se nastoji držati što dalje, istovremeno ostavljajući dojam da svoju podršku daju Palestini i regionalnim rivalima Izraela.
Za kineske stratege ovo je mnogo lakša situacija nego nakon ruske agresije na Ukrajinu, kada je Zapad tražio da se uvedu sankcije Moskvi s kojom Peking ima strateške odnose. Na Bliskom istoku od Kine Washington ne može tražiti mnogo, a svako nezadovoljstvo američkim pristupom Izraelu i Palestini Peking bi mogao iskoristiti. U protekle dvije godine Zapad je tako izručio Rusiju i Putina u naručje Pekinga, pretvarajući najveću državu svijeta u mlađeg partnera Kine.
Projekat koji se mora nastaviti
Dolazak velikog broja delegacija u Peking, dok traje rat na istoku Evrope i Bliskom istoku, pokazuje da ima onih koji su zainteresovani za saradnju s Kinom. Pojas i put pretrpio je teške udarce zadnje dvije godine, a pojavljuju se i rivalske inicijative koje uključuju Indiju. Evropski krakovi Pojasa i puta su zaustavljenji na granicama Rusije i Bjelorusije, a zapadnije u inicijativi ostalo je malo država okružene onima koji joj se protive. Čini se da bi najavljeni izlazak Italije iz inicijative bila konačna presuda Evrope kineskom planu.
Ali u drugim dijelovima svijeta kinesko prisustvo je poželjno. Dolazak u Peking predsjednika Rusije, Indonezije, Argentine, Kenije, Kazahstana ili Šri Lanke, govori da su ove države, smještene na strateškim važnim tačkama na mapi svijeta, spremne na nastavak saradnje. U svom govoru Putin je Pojas i put opisao kao „zaista važan, globalan, orijentisan na budućnost, usmjeren na stvaranje ravnopravnijih, multipolarnih svjetskih odnosa“, a novinarima je rekao da „mi tu nemamo nikakvih kontradikcija, naprotiv, postoji određena sinergija“.
Stotine milijardi dolara koje je Kine uložila u različite oblasti u više od stotinu država kroz ovu incijativu u proteklih deset godina, posebno u sektor energije i infrastrukturu, govori o strateškom karakteru ulaganja, iako je bilo promašenih invensticija koje nisu vratile uloženo.
Ali, neka od tih ulaganja uklapaju su u ono što Kina zastupa kriz BRICS, što dovodi da neke ekonomije postaju zavisnije od kineskih ulaganja i dugovanja prema Pekingu, odnosno da se zemlje svrstavaju uz Kinu, dok se zaoštrava sukob sa Washingtonom.
Američka ministrica finansija Janet Yellen tokom jednog obraćanja ove godine skicirala je ekonomsku budućnost svijeta. Ona kaže da se grade dvije ekonomije, koja ipak sarađuju u nekim oblastima, a u nekim se isključuju. Jedna će biti okupljenja oko SAD-a, a druga oko Kine. Zato će Kina insistirati na Pojasu i putu ma koliko ta inicijativa bila (ne)uspješna. To je alat kojeg ima Kina, dok sa Sjedinjenim Državama kreira ekonomsku sliku svijeta.
Tekst je ranije objavljen na portalu nap.ba.