Evropska unija želi postaviti standarde za AI, iako u tome zaostaje za Sjedinjenim Državama i Kinom

Evropska unija je krenula s regulacijom rada kompanija koje se bave vještačkom inteligencijom (AI). U pionirskom poduhvatu Brisel možda zna šta želi, ali nikome nije jasno kako će to izvesti.

Foto: Ilustracija

U maju prošle godine Vijeće Evropske unije usvojilo je Zakon o vještačkoj inteligenciji s ciljem regulacije ove oblasti, barem u dijelovima u kojima se to čini kao moguće. To je bio prvi zakon ove vrste u svijetu i njime je Evropska unija pokazala svoje namjere da utiče na tehnološki razvitak, koji je se brže događa nego li se zakoni usvajaju.

Iz Brisela su tada saopštili da im je cilj donijeti propise kako bi se umanjila potencijalna šteta korištenjem AI tehnologije, odnosno da bi pravna stečevina Evropske unije zaštitila pojedince i kompanije, štitila autorska prava i omogućila transparentnost u radu. Evropska unija je, kako je saopšteno, željela stimulisati investicije i inovacije, što bi u konačnici pomoglo njenoj ekonomiji.

Zakon je zamišljen i kao pretpostavka za globalni standard u regulaciji vještačke inteligencije, što će po svemu sudeći biti važna tema.

Zakon (nije) stupio na snagu

Usvojeni zakon prošle godine dao je državama članicama vrijeme da se prilagode. Početkom augusta ove godine, zakon je stupio na snagu i sada su članice preuzele obaveze monitoringa svega onog što je vezano za vještačku inteligenciju, a kompanije koje pružaju usluge korištenjem ove tehnologije stavljene su pod lupu državnih regulatora.

Zakonom su određene kazne za one koji prekrše pravila, pa krivci mogu biti kažnjeni iznosima do 35 miliona eura ili sedam posto njihovog godišnjeg prometa na globalnom nivou.

U julu je Evropska komisija objavila Kodeks prakse o vještačkoj inteligenciji opšte namjene (GPAI) i ponudila ga kompanijama da ga potpišu. To se posebno odnosi na najpoznatije jezičke modele poput Geminija kompanije Google, Groka kompanije X i ChatGPT-a kompanije OpenAI.

Američka tehnološka kompanija Meta je rekla da neće potpisati ovaj kodeks, tvrdeći da regulacija guši inovativnost i razvoj vještačke inteligencije. Meta se žalila i na nejasnoću pravila, jer oni koji su bili na tržištu do 2. augusta imaju dvije godine perioda za prilagodbu, dok oni koji počnu raditi nakon tog datuma odmah moraju poštovati pravila. U konačnici, 2. augusta 2027. godine Zakon o vještačkoj inteligenciji će se u potpunosti primjenjivati na prostoru Evropske unije.

Novo poglavlje u primjeni pravila u oblasti vještačke inteligencije došao je samo nekoliko dana prije nego će OpenAI predstaviti svoj novi model GPT-5, za kojeg je izvršni direktor kompanije Sam Altman rekao „da zaista imate osjećaj da razgovarate sa stručnjakom za bilo koju temu“ i potom hvalio njegova dostignuća, ali i priznao da u razvoju ovih modela „još uvijek nam nedostaje nešto ključno“.

Istog dana, Elon Musk, vlasnik kompanije koja razvija Groka i nekadašnji osnivač kompanije OpenAI, a danas neprijatelj pomenutog Altmana, na svojoj društvenoj mreži X napisaće da će „OpenAI pojesti Microsoft“.

Svijet se mijenja, ali kako urediti državu i društvo?

Musk, najbogatiji čovjek na svijetu, posebno je važan akter u razvoju AI-ja. Prije nego će američke kompanije „zaluditi“ svijet svojim AI Chatbotovima, on će tražiti da ne izlaze na tržište dok se ne donese potrebna zakonska regulativa. Kao osnivač Open AI-ja, kojeg je zamislio kao platformu u sklopu neprofitne organizacije, upozorio je da će vještačka inteligencija, između ostalog, dovesti do ukidanja čitavih profesija, da bi naknadno tvrdio da će države morati osmisliti zanimanje za one čiji rad više neće biti potreban. Nedugo nakon toga, Grok je ugledao svjetlo dana.

O opasnostima razvoja tehnologije nije samo govorio Musk govorio. Spregu velikih kompanija i država i nagli upliv pojedinih tehnoloških kompanija u svakodnevni život ljudi širom svijeta neki su podveli pod termin „tehnofeudalizam“, kao dijela promjena koje se dešavaju u tzv. „četvrtoj industrijskoj revoluciji“.

Ta transformacija društava odvija se pred našim očima, dok samo mali broj država i kompanija uspijeva hvatati korak. Primjena vještačke inteligencije već se događa u ekonomiji, upravljanju državom, vojsci, zabavi, saobraćaju, obavještajnim poslovima...

Neki će autori reći da se razvoj tehnologije ubrzava, jer su otkrića u toj oblasti češća nego ranije. Ali, ako takva ocjena možda ne stoji, to ne umanjuje zaostatak koji za tehnološkim kompanijama imaju države. Birokratije, čak i one najefikasnije, nisu u mogućnosti da isprate brzinu razvoja ovih tehnologija, iako postoje primjeri gdje se tehnološka dostignuća žele primijeniti u razvoju država i gradova.

Budući da Evropska unija zaostaje u polju vještačke inteligncije i da su u ovom trenutku Sjedinjene Američke Države i Kina daleko odmakle – faktički usamljeni u borbi, namjera da se reguliše razvoj i korištenje AI-ja hrabar je potez, iako je svima jasno da će se ta regulativa morati ubrzo mijenjati ako se želi uhvatiti korak s vremenom.

Potez Evropske unije tim je hrabriji, posebno ako se zna da Brisel insistira na održivim politika i dugoročnim planovima. U ovoj oblasti Evropska unija nema nikakve dugoročne precizne planove i što je poraznije za sada nema kapacitet da prati Sjedinjene Države i Kinu. To praktično znači da bi Evropska unija svojim zakonodavstvom mogla uslovljavati one čije usluga treba.

Međutim, pokušaj regulacije vještačke inteligencije otvara važnije pitanje, a to budućnost društva i države. Kakvo to društvo i državu žele oni koji su na čelu moćnih kompanija, a kakvo društvo žele političke vođe i narodi koje oni predstavljaju? Na ova pitanja odgovora nema. Štaviše, nema ni ozbiljne debate koja bi uključila i one koji su daleko od centara odlučivanja. Oni koji su ovladali ovim alatima već godinama manjeviše otvoreno poručuju da je to takmičenje za samo nekoliko velikih igrača.

Članak je ranije objavljen na portalu nap.ba.

---